Leson despin (15)/ Despini leson.

The infix -ad- is used similarly to its use in Esperanto, though in a more restricted fashion.  In Govoro it is used pravarily to indicate the nominal form of the *action* of a verb;  likana - to write, likanad- the act of writing.  In this case the result of this act (a piece of writing) is denoted by the infix-us:  likanus- a piece of writing, something written.


aper - under ("ajpe-" when prefixed to words beginning with a consonant)
apere - downstairs
ambi - both
ante - before, in front of (time and space)
bace - among
bade - between
befa - to keep

bolik - pen

buk- book
cita - to read
ec  - even ("even the sparrows fly")
eserac - exercise
ginastik - gymnastics
iper - over ("ipe-" when prefixed to words starting with a consonant)
ipere - upstairs
jaz - sentence
jojem - problem
jek - earth, ground
juga - to fly

juka - to forgive

jukus - forgivenss
kajer - copybook, notebook

kaj tutel maw - and so forth, etc. (abbr: k.t.m.)
kaput - (over)coat

kenunel- classroom

kenun- school

fadi - long
ileta- to start (st), begin
leson - lesson

let - start, beginning

leta - to start (intr)
lita - to hear

luta - to listen

maw - further, forth (Esp "plu") 
mot - word

nada - to hime to
nur - only
paneri- simple (uncomplicated, unadorned)
pator - floor, story
peri - complex, complicated, adorned.

pida - to catch
pixak - jacket (short coat)

puna - to punish
su - on

tobax - roof

juti - simple, easy
xap - hat
xikeli - clever
xudeni - every-day (adj)
xudene - every day
xumatine - every morning
xutu - each, every
xutus - all
zela - to count
zelad - counting

 

SA KENUN

 

     Sa kenun de nui vik esar su sa jandi joxad bade sa hus de sa petinaj kaj sa jodun.  Ki nu esar sor jandi hus, sed ki esar kupi, paneri, kaj fanisi.  Sa kenun imar ce patorien, sa jeki patoren su sa jek, sa unui patoren kaj sa dui patorien aper sa tobax.  Su sa jeki pator esar jandi domat, kute potar sida xutu ifano de sa kenun.  Xumatene zi pevar tute ante sa let de sa lesono.

  Su sa unui pator esar par domato; unu kenunel por sa ifaniko, du kenunelo por sa ifanino kaj unu domat por la kaputo kaj xapo de sa ifano, ki esar sa kaputun.  Ipere, su sa apetobaxi pator, esar ligi ajandi domato, kute sa kenajo befar sa bukien, kajerien, bumakien, bolikien, k.t.m.  Ipere, aper sa jeki pator esar toxe jandi ipejeki domat, kute sa ifano cezar ale delar ginastiki eseracien. 

  Zo ravar sa ifanien de nui vik sa kenun, oti sa lesono nu esar sor fadis kaj sa kenajo esar bonis ka zekis a xutu ifano.  Sa jodaj imar ce josinien, kutis idar xutus a sa kenun.  Lui josik esar jo juni kaj li nu potar ida ku sa josino.  Sa petinaj imar unu josiken kaj unu josinen, kaj ambi ifano idar a nui kenun.  Sa kenajo sor lubar sa josinen de sa petinaj, oti lini esar sor fesi kaj zeki.  Lini sor bone canezar, ale ec se li nu delir tuten, ici jukir lien tuje, tutel zeki li esar.  En sa lesono sa ifanien nadar esar tanami kaj luta bone.  Tutus, kutus nu bone lutar, nu potar bone neka.  Sa kenaj punar tutusen, kutus cezar en sa lesono kaj nu delar sa zec.  Ejdene, muf juger ine sa kenunel de sa nabino, kaj unu de sa josino de sa jodaj kerer pida lien, ale sa kenaj puner lien oti li nu ludader sa lesonen.

En nui kenun, ici kenar sa kenajien ibe citad, likanad, kaj zelad.  En sa let, zi citar januti bukien kaj likanar fanadi motien kaj zacien.  Zi delar fanadi zelusien.  Sa je junis jute zelar, oti icien nadar fade neka, se ici vicar fanade kaj vite zela.  Sa kenaj esar sor xikeli je zelad, kaj lo ravar juti jojemo.  Kutam li esar soli, li zelar isto lui nabiko cezar en sa kip. 

Sa nabinien ravar sa citad de sa je juni kenaj, oti li imar sor cidi jasen, kaj li citar xeli bukien.  Isto li citar, sa ifano esar sor tanami oti zo ravar tuten maj cem neka.   

 

A.  QUESTIONS TO ANSWER WITH “NO”

1.  Ci ni imar jandi kenunen?  Nu, en nui vik, ni imar sole ajandi kenunen.
2.  Ci sa hus esar hoxi?  Nu, ki imar sole ce patorien.
3.  Ci ni imar fili kenunelien?
4.  Ci sa ifano nekar en sa jekipatori domat?
5.  Ci zi pevar en xutu lesono?
6.  Ci esar du kenunel por nabiko?
7.  Ci sa ifano imar sa xapien en sa kenunel?
8.  Ci sa kaputun esar su sa jekipator?
9.  Ci esir m abone, se sa kaputun esir su sa dui pator?
10.  Ci vi imar ifanien, kutus idar a nui kenun?
11.  Ci sa ginastikun esar apere?
12.  Ci sa ifanien zo ranavar  sa kenunen en nui vik?

 

B.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A PERSON (WHO?)

1.  Kutu idar a sa kenun?
2.  Kutuen vi vidar su sa ulic?
3.  Kutu kenar sa nabinien?
4.  Kutu imar ce josinien?
5.  Kutu imar du josien?
6.  Kutuen lubar sa kenajino?
7.  Kutuen sa kenaj punar?
8.  A kutu vi geber mui kajeren?
9.  Ku kutu cezar sa josik de sa petinaj?
10.  Kutu sidar en sa kenunel engus a vui velik?
11.  Kutu nu vuder sa lesonen ejdene matiné?
12.  Kutuen ravar zelad?

 

C.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A DEFINITE PERSON OR THING (WHICH?)

1.  Kutu nab cezer ejdene ku vi?  Sa nab, kutu sajej bone zelar, cezer ku mi. 
2.  Kutuen taben vi nemer ejdene?  Mi neber sa ajandi taben de sa jodaj.
3.  En kutu kenunel vui joso sidar?
4.  Kutu kenajincitar je bone? 
5.  Kutu buko vo ravar sajej?
7.  En kutu domat zi delar ginastiki eseracien?
8.  Kutu nabien lubar sa kenajo?
9.  Su kutu pator esar sa kenunel?
10.  En kutu domat sa ifano pevar?
11.  En kutu doma tesar sa kaputo kaj xapo de sa nabien?
12.  Kutu nabin pider mufen?

 

D.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A PLACE (WHERE?)

1.  Kute esar sa kenun?
2.  Kute pevar sa ifano?
3.  Kute ici befar sa bukien kaj kajerien?
4.  Kut esar sa ginastikun?
5.  Kute tigar sa josino de sa jodaj?
6.  Kute lui ifano nekar?
7.  Kute sa kenaj zelar?
8.  Kute cezar lui nabo?
9.  Kute vi nemer tutu taben?
10.  Kute esar sa dui pator?

 

E.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A THING (WHAT?)

1.  Kuten vui nab nemar?  Li nemar atuten.
2.  Kuten ici nekar en nui kenun?
3.  Kuten delar sa ifano xudene?
4.  Kuto esar ipere?
5.  Kuten ici befar ipere, aper sa tobax?
6.  Ibe kut ici kenar sa ifanien?
7.  Kuten sa nabino je janute nekar?
8.  Kuten sa nabo jute nekar?
9.  Kut esar en sa kaputun?
10.  Kuten ravar sa ifanien luta?
11.  Kuten citar sa iherin?
12.  Kuto jugar ejdene ja sa domat.  

 

F.  QUESTIONS TO ANSWER WITH A COMPLEMENT OF TIME (WHEN?)

1.  Kutam sa ifano idar a sa kenun?  Xudene zi idar a sa kenun.
2.  Kutam vi vider mui velikien?  Ejdene sere mi vider lien.
3.  Kutam pevar sa nabo?
4.  Kutam sa muf jugar ja sa domat?
5.  Kutam sa kenaj punar sa nabien?
6.  Kutam sa nabino esar tanamis?
7.  Kutam sa nabo likanor zacien
8.  Kutam mui jaino potor bone zela?
9.  Kutam vi je janute canezar?
10.  Kutam vi idar a sa kenun?
11.  Kutam sa ifano cezar en sa kiip?
12.  Kutam sa pato esar zufi?

 

G.  QUESTIONS TO ANSWERR WITH A COMPLEMENT OF MANNER (HOW?)

1.   Kutel canezar vui ajandi josin?  Li nu canezar je bone.
2.  Kutel nekar lui velik?  Li nekar m abone cem lini.
3.  Kutel atutu buk vo ravar?
4.  Kutel pevar tui velin?
5.  Kutel kurar sa ifano?
6.  Kutel movar mui tadik?
7.  Kutel zelar sa kenaj?
8.  Kutel citar sa juni kenajin?
9.  Kutel sa nabino lutar lien?
10.  Kutel esar sa ajuni pulajin?
11.  Kutome ixiri li esar?
12.  Kutel exar vui patik?

Leson despar (14)

The "conditional mood" ends in '-ir':  movir- would speak; esir - would be.

Its use is similar to the Russian conditional/subjunctive verb with the particle "by":  It denotes a condition contrary to fact:  It translates as past subjunctive and also the English "would X" (when "would" does NOT mean "used to"), sort of like a "future of the past."

an mi esir togi, mi esir maj pelaci.  If I were rich, I would be happier.
Ci ti esir pelaci, an ti begir pistolen de li?  Would you be happy if you received a letter from him?

tu vite ku galime  as fast as possible
kutel galime je tive the slowest possible.
An mi esir togi, mi rajsir pize  If I were rich, I would travel often.
Li axar  he believes, he thinks, he has the opinion
Li jedar he believes, assents to the truth of (something/someone)
Li jovar he believes, has faith in

1.  Kute ti dalir, an ti esir en sa jad?  Mi dalir kutel galime je enguse de sa tami ulicos.
2.  Ci ti jovir mien (ci ti mo jovir), an mi ketir a ti tuten?  Nu, Hero, mi nu jovir tien, oti atuto esar nisti.
3.  Kuten ti delir, an ti esir goti?  Mi zecir maj file kaj mi komir aje bone.
4.  Kutam ti rajsor ku tui minux?  Ni rajsor kutam ni esor maj togis.
5.  Kuti kenir sa ifansen an sa kajen idir dala en sa jad?  An li delir tuten, ni avir ali heren kutel kisten en sa kunen.
6.  Ci ti kerir nema atuti kuken?  Nu, mi nu kerir dela tuten, oti tutu ifikan, kutu luper ikien, nu matinkomer ajdene.
7.  Kutu kerir peva ojdene ku tui xinums?   Me ravir file pamoga zien, an mi avir maj xeri jasen, ale pecale mi pevar tu nexe ku mui kikuz.
8.  Ci tui tinad nu potir idana ku ni ojdene a sa koncerto  Nu, li nu potir, oti an li nu alasor en sa hus, li esor janki.
9.  Ci ti vite kuror en sa domat de mui dikad?  Anu, Hero, mi kuror tu vite ku galime.
10.  Ci ti kerir nema atuti du silidsen kaj geba zien a sa dajin?  Me ravir file dela ikien, an mi potir; ale mi nu esar tu ixiri ku ti axar.
11.  Ci tui pikat idanor ojdene a nui serkomo?  Li zixe idanir, an li nu esir janki;  ale lui janek esar maj ixiri ajdene cem iki eser ejdene, kaj mi nu axar ke li potor idana.

Leson devce (13)

Ajdene sere   this evening; to-night (also ajdene nixe)
Ojdene miaze  tomorrow afternoon
Kutel ti exar?   How are you? (Often pronounced as "Teltexar/telvexar" as a mere greeting)
tutel bone?   so well?
tu bone ku li   as well as s/he
Li apangelar kutel ajtorin  She recites like an actress  (using the -in form of "ajtor" ensures the translation of "li" as "she")
janki  ill,  kaji healthy

tu...ku = "as.....as" in comparisons.  The "ku" here cannot be confused with "ku" meaning "with" for the simple reason that "tu" is before the adjective/adverb compared.  For a translation of "do you sing as well with your brother?" one would use the full "tutel" instead of merely "tu": "Ci ti pevar tu bone ku tui velik" vs "ci ti pevar tutel bone ku tui velik" (the latter means "Do you sing as well with your brother?")

1.  Kuti apangelor ojdene sere (or ojdensere)? Mui kinuz kaj sui bovikel apangelor.
2.  Kuti apangelar maj bone?  Mui kinuz apangelar maj bone cem li.
3.  Ci ti pevar tu bone ku tui vikel?  Nu, Hero, li pevar file maj bone cem mi.
4.  Bondenen, vinelo, kutel ti exar?  Sor bone, Her, kaj mui pinat toxe exar en sor boni kusaj.
5.  Ci tui jinos pevar xene?  Anu, li avar sa jas de mui mux(in), kaj li pevar tu xene ku lini.
6.  Kutam ti serkomor ku ni, Hero? Mi delor tuten, kutam mi potor, ale mi esar tutel zanimati en sa jad.
7.  Kutel zecar tui infan en sa kunen?  Li sor bone zecar; mi nu esar tutel zufi ibe li, kutel mi eser ibe lui vikel.
8.  Ci tui ali jikos zecer maj bone cem atuti?  Anu, li neker kutel boni ifikan, isto atuti cezar maj pize cem li zecar.
9.  C ti avar fili ifansen en tui kunen?  Anu, Hero, ale ni nu avar tu fili infansen ku ti en tui kunen; ni avar maj fili ifansen..
10.  Kute esar sa kajen?  Li nu esar atute.  Li ider a sa jad ajdene miaze.
11.  Kutam tui ifans denkomar?  Zi denkomar en sa densered atute, en sa je jandi domat ise nui kunen.
12. Kuten zi bebar en zui denkom?  Zi potar beba xokoladen aw fokafen, ale sa maj filis nemar fokafen, oti sor boni xokoladen ni nu potar lupa atute.