Devnefi leson (19th lesson)

Sa xat esar en sa domat.  The cat is in the room.
Li idar zuen sa domat.  The cat goes into the room.
Li sidar su sa tab.  The cat is sitting on the table.
Li lamar a su sa tab.  He jumps onto the table.
Isida To put (something somewhere)
Nut(o)  Nothing.
Naliva  to pour

1.  Kute ti kurer?  Mi kurer en sa kip ku ali ifano.
2.  A kute ti kuror?  Mi kuror a en sa hus, an ti kerar.
3.  Ci sa xat esar en sa domat?  Nu, li lamer a en sa kip ja mui husok.
4.  Ci tui husok esar sor hoxi?  Nu, li esar sor hanoxi, oti mui domat esar su sa jekipator.
5.  Ci ti imar cajen en tui pojel?  Nu, herik, ti esir xire zeki, an ti isidir cajen a en li.
6.  Kuten ti naliver a en tui potir?  Mi naliver nuten a en mui potir, sed mi isidir piven a en sa tui.
7.  Ci ti nu kerar beba piven?  Nu, mui amiko, mo maj ravar, an ti nuten isidir a en mui potir, isto mi esar en ali domat.
8.  Ci ti vider sa xeni, novi sidilen, kutuen ganeber mui tadik?  Nu, mi lien nu vider, oti mi nu ider a en lui domat.
9.  Kutel ti poter mova tutel zaneke a tutu herik?  Mi nu kerer esa zaneki, mi sole cuter.
10.  Kutam ti idanor a en mui kenunel?  Mi axar, ke mi potor idana ojdene, oti mi imor zaten osti sa miaz.
11.  Kutom de zat ti kurer ajmatine?   Mi kurer fadi zaten kaj, kutam mi idaner a en sa kenunel, mi nu poter mova.
12.  Ci ti nu axar, ke esir file ma bone, an mui ifanin nu idanir ku mi a su sa ulic, oti li nu exar cele bone?  Esir niste ma bone, an li alasir en sa hus;  li potor vida sa cezaden, de unu ise ta husoko de sa komud.

Lo naxekar Kristen!  Rumizu Lien!!
Christ is born!  Glorify Him!!

Decofti leson (18th lesson)

Unlike Esperanto, Russian, German, and other languages, the accusative is NOT used as an indicator of direction.  In other words, "I am going into the house" (which in the other languages, "house" would appear in the accusative/objective case), the Govoro equivalent is "mi idar A en sa hus"  "I am going to in the house".

Also, in contrast to Esperanto, Govoro does not allow for prepositions to be replaced by the accusative:

Mi alasar isto despin deno.  I will stay (during) 15 days.
Li ider a Pariz.  He went to Paris.
Tuto kostar po ce dolaro.  That costs (at the rate of) 3 dollars.
pakua - to obey

1.  Kutom de deno ti alaser su sa gor?  Mi alaser tute isto dec deno.
2.  Kutom de deno ti alasor en nui hus?  Mi axar, ke mi potor alasa nu maj cem po ce deno.
3.  Ci ti idor ojdene a London?  Nu, herik, mi nu idor a London, oti mi nu imar zaten por tuto.
4.  Ci ti tiger sole dum pin sedeno xe tui tadik?  Nu, mi tiger xe li file ma fadi zaten.
5.  Kutom kostar atutu buk?  Atutu kostar sole duoni dolaren.
6.  Kutom de zat ti kerar alasa en nui vik?  Mi nu kerar alasa ma cem par sedeno.
7.  Kute ti eser?  Mi eser en London.
8.  A kute ti idar?  Mi idar a Pariz.
9.  A kute kurar atutu xat?  Li kurar a sa kenun.
10.  Ci ti toxe idar a tute?  Anu, mo nadar ida a tute xobe vida mui kimen, kutu kenar sa ifanien.
11.  Kutel ti deler tui canezen?  Mi kien cele nu deler, oti mo nader ida a Berlin kaj alaser tute dum du fadi sedenien.
12.  Kutam ti kien delor?  Mi delor kien kutam mi amor majej de zat.
13.  Kutel ti exar, Herin?  Mi exer jankeli ejdene, Herik, sed ajdene mi axar, ke mi potor ida a sa jad.
14.  Ci esar niste, ke sa josik de tutu herik idar tutel vite a sa vik?  Anu, esar niste, oti li kurer isto sa tutu zat.

Leson defsep (17) / Defsepi leson

Ordinal numbers ("first", "155th" etc.) are created simply by adding -i to the numeral or variant thereof (third = cevi; eighth = ofti):  unui first;  sat pidec pini 155th.

FRACTIONS are formed by adding -on:  a half, duon;  a quarter, paron;  9/10, nef decono.

MULTIPLES are formed by adding -ol:  double, duoli;  times 4, parole;

DISTRIBUTIVES add -ope:  by twos, duope.

Any of the above can be made into adjectives, adverbs or nouns by the usual derivational rule for creating adjectives, adverbs and nouns:  devduo, dozen;  unue,  firstly, in the first place; duone,  by halves.



Unui,  first                    
Ceve,   thirdly
Dui,   second
Duo  duet
Cedec sisi 36th.
Sa satolo,   the hundred-fold
Cevon,  a third.
Po dec sento po xutu,  at the rate of 10 cents for each one (note the preposition used in Govoro)
Decon,  a tenth
Duoni mel,  a half an apple (lit; "a half apple"), can also be expressed as duon de mel.
Duoli,  double
Parole,  quadruply
Unue,  Firstly
Telosi,  last
Celi,  whole, entire
Devduo de ajo,  a dozen eggs.
zuka  to visit
jokala  to invite

ganeba- to receive

1.  Kutu esar sa unui en tui kenunel?  Mui amik, Pawlo, esar pize sa unui.
2.  Kutomi ti esar?  Mi esar sa decunui, ale nu sa telosi.
3.  Ci ti idanor peva ku ni ajsere?   Anu, sed unue mo* nadar serkoma.
4.  Kuten ti delor ojdene?  Ojdene mi unue matinkomor, due mi idor a sa jad, ceve mi zukor vien kaj pare, mi jokalor vien xobe (in order to) denkoma ku ligi kimo.
5.  Ci ti ganeber boni melen?  Mi nu ganeber celi melen, sed nur duonen.
6.  Kutom de melo ti imar?  Mi imar par melien kaj ce parono de mel.
7.  Ci ti beber celi pojelen de caj?  Nu, mi ec nu beber paronen de mui caj.
8.  Kutom esar sa decol de pin?  Ki esar pidec.
9.  Kutom esar satole ce parono?  Ki esar sedec pin.
10.  Kutu eser en tui kip ejdene miaze?  Ni imer tute decon de zeki herinien, xutus kimo de mui velin.
11.  Ci vi cele deler vui canezen?  Nu, Herik, mi kien sole duone deler.
12.  Ci ti poter koma tutu kuken kaj tutu melien? Nu, sa kuk eser duone komebi, ale sa melo eser cele nukomebis.
13.  Kutu movar sa je fanade ejsere?  Mi axar, ke tui patik mover je fanade; xutu ali heriko mover cevole maj fade cem li.
14.  Kutom ti gebor a tutu infaniko ju zui canez?  Mi gebor a xutu po dec sento.



* "nada" means "to have to" but is an ergative verb, meaning the "logical subject"(the person on whom the obligation falls)  is in the ACCUSATIVE case and not the nominative:  mO nadar: I have to....;  vO nadar, you all have to.....

Leson defsis (16) / Defsisi leson

CARDINAL NUMBERS are invariable:

1,  unu,  2  du,  3  ce (combining form:  cev-),  4  par, 5 pin,  6  sis,  7 sep,  8 of,  9  nef,  10 dec                         

The numerals between 12 and 17 and also 19  have modifications to the "10" component:  11  decunu,   12 devdu, 13 defce,  14  dexpar,  15 dexpin,  16 desis,   17 desep,  18  decof,  19 denef.

The numerals 40, 50, etc, again, have modifications for the tens place number:    dudec, cedec, padec, pidec, sidec, sedec, odec, nedec.  

The numerals 400 -  900 have the same modification in the hundreds place as 40 - 90 have in the 10s place:  200  dusat,  300  cesat,    400  pasat,    500   pisat,   600  sisat,   700  sesat,   800  osat,   900  nesat

1000  mil

Numerals between the multiples (below 999) are created by simple juxtaposition of the elements:  56   pidec sis,   437  pasat cedec sep,  7261  sep mil dusat sidec unu.  As can be seen by this past example, "mil" is usually written separately from the number that modifies it, even though, according to the rules, it should be attached to the numeral preceding it.

"million" is "bin"

And finally, "-ole" meaning "multiplied by"causes no modifications since it starts with -o-:  duole par esar of.   2 x 4 is 8.

Kutom de jelo?  How many years?
Kutom esar cevole par?  How much are 3 times 4?

Kutomi esar sa cas?  What time is it?  (Which"th" is the hour?)
Esar sa pari cas.     It's four o'clock ((it) is the fourth hour).
Esar sa pari cas kaj despin.  It's 4:15.


1.  Kutom da ifano imar sa jodaj?   Li imar par infanien.
2.  Kutom da ifano idar a nui kenun?  Sat cedec unu idar a nui kenun.
3.  Kutom da ifaniko kenar sa kenaj?  Li kenar pidec ce ifanien.
4.  Ci esar ma file ifanino?  Anu, ni imar sedec of ifaninien en sa kenun.
5.  Kutom da ifanino esar en xuti kenunel?  Esar padec en unu kenunel kaj cedec of en sa ali.
6.  Kutom esar despin kaj cedec du?  Ki esar padec sep.
7.  Kutom esar sepole dudec?  Ki esar sat padec.
8.  Kutom esar devduole nef?  Ki esar sat of.
9.  Kutom esar sepole pidec ce? Ki esar pin mil cesat.
10. Kutom de kenajien imar tui tadik?  Li imar ce kenajinien, du dinajinien kaj unu kipaj, kuto esar sis dinajien.
11.  Kutom de jado vi vidar?  Mi nu vidar filisen; mi axar, ke mi vidar dudec jadien.
12.  Kutom de coveko esor xe vi ojdene?  Ni imor ojdene xe ni cedec herinien kaj dudec of herikien.

Leson despin (15)/ Despini leson.

The infix -ad- is used similarly to its use in Esperanto, though in a more restricted fashion.  In Govoro it is used pravarily to indicate the nominal form of the *action* of a verb;  likana - to write, likanad- the act of writing.  In this case the result of this act (a piece of writing) is denoted by the infix-us:  likanus- a piece of writing, something written.


aper - under ("ajpe-" when prefixed to words beginning with a consonant)
apere - downstairs
ambi - both
ante - before, in front of (time and space)
bace - among
bade - between
befa - to keep

bolik - pen

buk- book
cita - to read
ec  - even ("even the sparrows fly")
eserac - exercise
ginastik - gymnastics
iper - over ("ipe-" when prefixed to words starting with a consonant)
ipere - upstairs
jaz - sentence
jojem - problem
jek - earth, ground
juga - to fly

juka - to forgive

jukus - forgivenss
kajer - copybook, notebook

kaj tutel maw - and so forth, etc. (abbr: k.t.m.)
kaput - (over)coat

kenunel- classroom

kenun- school

fadi - long
ileta- to start (st), begin
leson - lesson

let - start, beginning

leta - to start (intr)
lita - to hear

luta - to listen

maw - further, forth (Esp "plu") 
mot - word

nada - to hime to
nur - only
paneri- simple (uncomplicated, unadorned)
pator - floor, story
peri - complex, complicated, adorned.

pida - to catch
pixak - jacket (short coat)

puna - to punish
su - on

tobax - roof

juti - simple, easy
xap - hat
xikeli - clever
xudeni - every-day (adj)
xudene - every day
xumatine - every morning
xutu - each, every
xutus - all
zela - to count
zelad - counting

 

SA KENUN

 

     Sa kenun de nui vik esar su sa jandi joxad bade sa hus de sa petinaj kaj sa jodun.  Ki nu esar sor jandi hus, sed ki esar kupi, paneri, kaj fanisi.  Sa kenun imar ce patorien, sa jeki patoren su sa jek, sa unui patoren kaj sa dui patorien aper sa tobax.  Su sa jeki pator esar jandi domat, kute potar sida xutu ifano de sa kenun.  Xumatene zi pevar tute ante sa let de sa lesono.

  Su sa unui pator esar par domato; unu kenunel por sa ifaniko, du kenunelo por sa ifanino kaj unu domat por la kaputo kaj xapo de sa ifano, ki esar sa kaputun.  Ipere, su sa apetobaxi pator, esar ligi ajandi domato, kute sa kenajo befar sa bukien, kajerien, bumakien, bolikien, k.t.m.  Ipere, aper sa jeki pator esar toxe jandi ipejeki domat, kute sa ifano cezar ale delar ginastiki eseracien. 

  Zo ravar sa ifanien de nui vik sa kenun, oti sa lesono nu esar sor fadis kaj sa kenajo esar bonis ka zekis a xutu ifano.  Sa jodaj imar ce josinien, kutis idar xutus a sa kenun.  Lui josik esar jo juni kaj li nu potar ida ku sa josino.  Sa petinaj imar unu josiken kaj unu josinen, kaj ambi ifano idar a nui kenun.  Sa kenajo sor lubar sa josinen de sa petinaj, oti lini esar sor fesi kaj zeki.  Lini sor bone canezar, ale ec se li nu delir tuten, ici jukir lien tuje, tutel zeki li esar.  En sa lesono sa ifanien nadar esar tanami kaj luta bone.  Tutus, kutus nu bone lutar, nu potar bone neka.  Sa kenaj punar tutusen, kutus cezar en sa lesono kaj nu delar sa zec.  Ejdene, muf juger ine sa kenunel de sa nabino, kaj unu de sa josino de sa jodaj kerer pida lien, ale sa kenaj puner lien oti li nu ludader sa lesonen.

En nui kenun, ici kenar sa kenajien ibe citad, likanad, kaj zelad.  En sa let, zi citar januti bukien kaj likanar fanadi motien kaj zacien.  Zi delar fanadi zelusien.  Sa je junis jute zelar, oti icien nadar fade neka, se ici vicar fanade kaj vite zela.  Sa kenaj esar sor xikeli je zelad, kaj lo ravar juti jojemo.  Kutam li esar soli, li zelar isto lui nabiko cezar en sa kip. 

Sa nabinien ravar sa citad de sa je juni kenaj, oti li imar sor cidi jasen, kaj li citar xeli bukien.  Isto li citar, sa ifano esar sor tanami oti zo ravar tuten maj cem neka.   

 

A.  QUESTIONS TO ANSWER WITH “NO”

1.  Ci ni imar jandi kenunen?  Nu, en nui vik, ni imar sole ajandi kenunen.
2.  Ci sa hus esar hoxi?  Nu, ki imar sole ce patorien.
3.  Ci ni imar fili kenunelien?
4.  Ci sa ifano nekar en sa jekipatori domat?
5.  Ci zi pevar en xutu lesono?
6.  Ci esar du kenunel por nabiko?
7.  Ci sa ifano imar sa xapien en sa kenunel?
8.  Ci sa kaputun esar su sa jekipator?
9.  Ci esir m abone, se sa kaputun esir su sa dui pator?
10.  Ci vi imar ifanien, kutus idar a nui kenun?
11.  Ci sa ginastikun esar apere?
12.  Ci sa ifanien zo ranavar  sa kenunen en nui vik?

 

B.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A PERSON (WHO?)

1.  Kutu idar a sa kenun?
2.  Kutuen vi vidar su sa ulic?
3.  Kutu kenar sa nabinien?
4.  Kutu imar ce josinien?
5.  Kutu imar du josien?
6.  Kutuen lubar sa kenajino?
7.  Kutuen sa kenaj punar?
8.  A kutu vi geber mui kajeren?
9.  Ku kutu cezar sa josik de sa petinaj?
10.  Kutu sidar en sa kenunel engus a vui velik?
11.  Kutu nu vuder sa lesonen ejdene matiné?
12.  Kutuen ravar zelad?

 

C.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A DEFINITE PERSON OR THING (WHICH?)

1.  Kutu nab cezer ejdene ku vi?  Sa nab, kutu sajej bone zelar, cezer ku mi. 
2.  Kutuen taben vi nemer ejdene?  Mi neber sa ajandi taben de sa jodaj.
3.  En kutu kenunel vui joso sidar?
4.  Kutu kenajincitar je bone? 
5.  Kutu buko vo ravar sajej?
7.  En kutu domat zi delar ginastiki eseracien?
8.  Kutu nabien lubar sa kenajo?
9.  Su kutu pator esar sa kenunel?
10.  En kutu domat sa ifano pevar?
11.  En kutu doma tesar sa kaputo kaj xapo de sa nabien?
12.  Kutu nabin pider mufen?

 

D.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A PLACE (WHERE?)

1.  Kute esar sa kenun?
2.  Kute pevar sa ifano?
3.  Kute ici befar sa bukien kaj kajerien?
4.  Kut esar sa ginastikun?
5.  Kute tigar sa josino de sa jodaj?
6.  Kute lui ifano nekar?
7.  Kute sa kenaj zelar?
8.  Kute cezar lui nabo?
9.  Kute vi nemer tutu taben?
10.  Kute esar sa dui pator?

 

E.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A THING (WHAT?)

1.  Kuten vui nab nemar?  Li nemar atuten.
2.  Kuten ici nekar en nui kenun?
3.  Kuten delar sa ifano xudene?
4.  Kuto esar ipere?
5.  Kuten ici befar ipere, aper sa tobax?
6.  Ibe kut ici kenar sa ifanien?
7.  Kuten sa nabino je janute nekar?
8.  Kuten sa nabo jute nekar?
9.  Kut esar en sa kaputun?
10.  Kuten ravar sa ifanien luta?
11.  Kuten citar sa iherin?
12.  Kuto jugar ejdene ja sa domat.  

 

F.  QUESTIONS TO ANSWER WITH A COMPLEMENT OF TIME (WHEN?)

1.  Kutam sa ifano idar a sa kenun?  Xudene zi idar a sa kenun.
2.  Kutam vi vider mui velikien?  Ejdene sere mi vider lien.
3.  Kutam pevar sa nabo?
4.  Kutam sa muf jugar ja sa domat?
5.  Kutam sa kenaj punar sa nabien?
6.  Kutam sa nabino esar tanamis?
7.  Kutam sa nabo likanor zacien
8.  Kutam mui jaino potor bone zela?
9.  Kutam vi je janute canezar?
10.  Kutam vi idar a sa kenun?
11.  Kutam sa ifano cezar en sa kiip?
12.  Kutam sa pato esar zufi?

 

G.  QUESTIONS TO ANSWERR WITH A COMPLEMENT OF MANNER (HOW?)

1.   Kutel canezar vui ajandi josin?  Li nu canezar je bone.
2.  Kutel nekar lui velik?  Li nekar m abone cem lini.
3.  Kutel atutu buk vo ravar?
4.  Kutel pevar tui velin?
5.  Kutel kurar sa ifano?
6.  Kutel movar mui tadik?
7.  Kutel zelar sa kenaj?
8.  Kutel citar sa juni kenajin?
9.  Kutel sa nabino lutar lien?
10.  Kutel esar sa ajuni pulajin?
11.  Kutome ixiri li esar?
12.  Kutel exar vui patik?

Leson despar (14)

The "conditional mood" ends in '-ir':  movir- would speak; esir - would be.

Its use is similar to the Russian conditional/subjunctive verb with the particle "by":  It denotes a condition contrary to fact:  It translates as past subjunctive and also the English "would X" (when "would" does NOT mean "used to"), sort of like a "future of the past."

an mi esir togi, mi esir maj pelaci.  If I were rich, I would be happier.
Ci ti esir pelaci, an ti begir pistolen de li?  Would you be happy if you received a letter from him?

tu vite ku galime  as fast as possible
kutel galime je tive the slowest possible.
An mi esir togi, mi rajsir pize  If I were rich, I would travel often.
Li axar  he believes, he thinks, he has the opinion
Li jedar he believes, assents to the truth of (something/someone)
Li jovar he believes, has faith in

1.  Kute ti dalir, an ti esir en sa jad?  Mi dalir kutel galime je enguse de sa tami ulicos.
2.  Ci ti jovir mien (ci ti mo jovir), an mi ketir a ti tuten?  Nu, Hero, mi nu jovir tien, oti atuto esar nisti.
3.  Kuten ti delir, an ti esir goti?  Mi zecir maj file kaj mi komir aje bone.
4.  Kutam ti rajsor ku tui minux?  Ni rajsor kutam ni esor maj togis.
5.  Kuti kenir sa ifansen an sa kajen idir dala en sa jad?  An li delir tuten, ni avir ali heren kutel kisten en sa kunen.
6.  Ci ti kerir nema atuti kuken?  Nu, mi nu kerir dela tuten, oti tutu ifikan, kutu luper ikien, nu matinkomer ajdene.
7.  Kutu kerir peva ojdene ku tui xinums?   Me ravir file pamoga zien, an mi avir maj xeri jasen, ale pecale mi pevar tu nexe ku mui kikuz.
8.  Ci tui tinad nu potir idana ku ni ojdene a sa koncerto  Nu, li nu potir, oti an li nu alasor en sa hus, li esor janki.
9.  Ci ti vite kuror en sa domat de mui dikad?  Anu, Hero, mi kuror tu vite ku galime.
10.  Ci ti kerir nema atuti du silidsen kaj geba zien a sa dajin?  Me ravir file dela ikien, an mi potir; ale mi nu esar tu ixiri ku ti axar.
11.  Ci tui pikat idanor ojdene a nui serkomo?  Li zixe idanir, an li nu esir janki;  ale lui janek esar maj ixiri ajdene cem iki eser ejdene, kaj mi nu axar ke li potor idana.

Leson devce (13)

Ajdene sere   this evening; to-night (also ajdene nixe)
Ojdene miaze  tomorrow afternoon
Kutel ti exar?   How are you? (Often pronounced as "Teltexar/telvexar" as a mere greeting)
tutel bone?   so well?
tu bone ku li   as well as s/he
Li apangelar kutel ajtorin  She recites like an actress  (using the -in form of "ajtor" ensures the translation of "li" as "she")
janki  ill,  kaji healthy

tu...ku = "as.....as" in comparisons.  The "ku" here cannot be confused with "ku" meaning "with" for the simple reason that "tu" is before the adjective/adverb compared.  For a translation of "do you sing as well with your brother?" one would use the full "tutel" instead of merely "tu": "Ci ti pevar tu bone ku tui velik" vs "ci ti pevar tutel bone ku tui velik" (the latter means "Do you sing as well with your brother?")

1.  Kuti apangelor ojdene sere (or ojdensere)? Mui kinuz kaj sui bovikel apangelor.
2.  Kuti apangelar maj bone?  Mui kinuz apangelar maj bone cem li.
3.  Ci ti pevar tu bone ku tui vikel?  Nu, Hero, li pevar file maj bone cem mi.
4.  Bondenen, vinelo, kutel ti exar?  Sor bone, Her, kaj mui pinat toxe exar en sor boni kusaj.
5.  Ci tui jinos pevar xene?  Anu, li avar sa jas de mui mux(in), kaj li pevar tu xene ku lini.
6.  Kutam ti serkomor ku ni, Hero? Mi delor tuten, kutam mi potor, ale mi esar tutel zanimati en sa jad.
7.  Kutel zecar tui infan en sa kunen?  Li sor bone zecar; mi nu esar tutel zufi ibe li, kutel mi eser ibe lui vikel.
8.  Ci tui ali jikos zecer maj bone cem atuti?  Anu, li neker kutel boni ifikan, isto atuti cezar maj pize cem li zecar.
9.  C ti avar fili ifansen en tui kunen?  Anu, Hero, ale ni nu avar tu fili infansen ku ti en tui kunen; ni avar maj fili ifansen..
10.  Kute esar sa kajen?  Li nu esar atute.  Li ider a sa jad ajdene miaze.
11.  Kutam tui ifans denkomar?  Zi denkomar en sa densered atute, en sa je jandi domat ise nui kunen.
12. Kuten zi bebar en zui denkom?  Zi potar beba xokoladen aw fokafen, ale sa maj filis nemar fokafen, oti sor boni xokoladen ni nu potar lupa atute.