Leson pin (5)

Gender suffixes
These are -ik- and -in-.  They are placed immediately after the final consonant of the word and used on the words for family members (pat, vel, tad, niz, etc) and the words her (title of polite address; equal to Mr., Ms., Mrs., or Miss)  to denote male and female respectively:
pat  parent; patik father, patin mother.
niz  child of sibling; nizik nephew, nizin  niece.
her  (title of polite address); herik Mr. sir, gentleman, herin Ms. Miss, Mrs. ma'am, lady.

These suffixes are also used on "vis" human being, in order to denote the male and female counterparts: man, woman:  visik, visin.

These are the only instances where the gender suffixes are mandatory.  Any other use of the infixes to denote gender are completely at the discretion of the speaker.  Most people make a separate word of each infix:  iki kenaj, male teacher.  To ensure the complete accuracy of the third person, -ci, and -ni are attached:  lici - he, lini - she.

a - to
ali - other
idana - to come
bo- - in-law
bopatik - father-in-law
cut - a joke
cuta - to joke
dinaj - servant
dina - to serve
fesi - gay (old meaning), festive
file - much
filis - many
golue - soon
haneri - not married, single
her - Title of polite address
herik- Sir, Mr., gentleman
herin - Ma'am, Mrs. Miss, lady
hus - house
ibe - about (Esper. pri)
ici - one (pronoun)
ida - to go
iheri – betrothed
iherik- finace
iherin - fiancee
ifan - child (0-5yo)
ifanik - boy
ifanin - girl
jama - to cry out
jendi - foreign
jeni - full
jokuz - relative
jos - child, offspring
josik - son
josin - daughter
kac - cage
kan - dog
kera - to wish, to want
ki - it
kim- friend
kuz - cousin
kuzik - male cousin
kuzin - female cousin
koma - to eat
komus - meal
komux - food
mux - spouse
muxik - husband
muxin - wife
mudi - tired
tanami  quiet
nep - grandchild
nepik - grandson
nepin - granddaughter
nim - animal
niz - child of sibling
nizik - nephew
nizin - niece
novi - new (not old)
noxe - still (as in:  it's still raining)
ospit - guest 
hot - host
oti - because, for
pize - often, frequently
pizi - frequent
rava - to please; lo ravar - he likes....., mo ravar - I like.....
ser - evening
soli – alone
sor(e) - very
tami - loud
tanami – quiet
toxe - also
xutam - always
usel - bird
vesin - neighbor
vis - person
viso – people
zaneki – unkind, mean
zanoga – to neglect
zanufi – discontented
zeki - kind, nice, affable
zoga - to care
zufi - content

 

SA IKOROD

 

     Sa ikorod de mui tadik esar sor jandi.  Lui du josiko kaj lui ce josino esar nui kuzo.  Zi esar noxe juni ifano, kaj ni pize canezar ku zi.  En sa hus de mui tadik tigar noxe fili alutu viso.  Lui du velino tigar xe li, kaj sa velik de lui muxin, lui bovelik, toxe esar lui ospit.  Mui tadik esar sor zeki vis, kaj lo ravar jeni kaj fesi hus.  Lo ravar cuta ku jokuzo kaj kimo.  Komus xe li esar xutam sor fesi.  Mui tadin esar tanami kaj nu movar file, ale bone zogar ibe sa hus.   Esar xe mui tadik du dinajino kaj unu dinajik, kutus esar anovi kimo de sa ikorod.  Ni sor pize esar xe nui tadik kaj canezar ku lui ifano.  Zui kan esar sor jandi kaj zui xato sor filis.  Sa nimo toxe sor ravar  mui tadiken, kaj en lui xeni kip esar kac ku jendi uselo.  En sa sidun toxe esar uselukac su ajandi tab.  Ejdene sa xat sider engus ta kac kaj sa uselo file jamer.
     Ejdene eser xe mui tadik serkomo ku nui ikorod.  Mui pato kaj mui velo eser tute, kaj ni eser sor fesis.   Mui tadik kaj mui patik file cuter, sa muxino file mover kaj sa ifano file komer.  Xe mui tadik sa sidilo esar sor jandi kaj su zi, ici bone sidar.  Tuto sor ravar  mui juni veliken, kuten ravar bone sida.
     Mui dadik toxe eser xe sa tab ku ni, ale mui dadin eser mudi kaj nu kerer idana.  Mui juni kuzin eser zanufi, oti li sider engus mui velik, kaj lici nu eser zufi ku lini.  Lini nu kerer kura ku ni en sa kip, kaj lini zanecer sole ku sa xatin.  Inte sa serkomo idaner du juni heriko, kutus esar boni kimo de mui tadin.  Zi esar ihero, kaj sor no raver, oti zi eser sor fesis kaj zufis ku sa ifano kaj toxe ku sa ajuni viso.  Sa iherin idaner a mui fanesi juni kuzin kaj zanecer ku li.  Golue sa iherin kaj sa ifanin eser sor boni kimo.


A.  QUESTIONS TO ANSWER WITH "YES"
 1.  Ci sa ikorod de tui tadik esar jandi?  Anu, lui ikorod esar jandi.
 2.  Ci tui tadik esar zeki?  Anu, li esar zeki.
 3.  Ci tui tadin esar tanami?   Anu, li esar tanami.
 4.  Ci tui velik esar fesi?  Anu, li esar fesi.
 5.  Ci tui kuzin esar juni?  Anu, li esar juni.
 6.  Ci kura zo ravar sa ifanien?  Anu, zo ravar kura.
 7.  Ci to ravar ceza ku ifano?  Anu, mo ravar ceza ku ifano.
 8.  Ci sa hus de tui tadik esar jeni?  Anu, sa hus de mui tadik esar jeni.
 9.  Ci tui patik cutar pize?  Anu, li cutar sor pize.
10.  Ci tui patin idanar pize a tui tadin?  Anu, mui patin idanar pize a mui tadin.
11.  Ci to ravar serkoma ku tui kuzo?  Anu, mo ravar serkoma ku mui kuzo.
12.  Ci sa sidilo esar bonis xe tui tadik?  Anu, zi esar bonis xe mui tadik.

B.  QUESTIONS TO ANSWER WITH "NO"
 1.  Ci tui velik eser zeki ku tui kuzin?  Nu, lici nu eser zeki kun lini.
 2.  Ci tui tadin movar file?
 3.  Ci tui patin eser mudi?
 4.  Ci tui tadik esar pize fanesi?
 5.  Ci kano canezar ku xato?
 6.  Ci sa juni ihero eser zekis?
 7.  Ci zi to ranaver?
 8.  Ci tui hus esar engus ta hus de tui tadik?
 9.  Ci sa dinajo de sa tadik esar novis?
10.  Ci sa ifanien ranavar koma?
11.  Ci sa ifaniko esar pize mudis?
12.  Ci sa ifanino panize movar?

C.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A PERSON (WHO?)
 1.  Kutu tigar xe ti?  Mui pato tigar xe mi.
 2.  Kutu serkomer ku ti?
 3.  Kutu esar tui ospit?
 4.  Kutu tigar xe tui tadik?
 5.  Kutu cezer ku sa xato?
 6.  Kutu eser zanufi?
 7.  Kutu eser zaneki?
 8.  Kutu cezer ku tui kuzin?
 9.  Kutu kurer ja sa kip?
10.  Kutu cuter ku tui tadik?
11.  Kutu nu movar file?
12.  Kutu zogar ibe sa hus?
13.  A kutu idaner sa iherin?
14.  Ibe Kutu ti mover?
15.  Xe Kutu ti tigar?
16.  Kutuen ravar sa ihero?
17.  Ku kutu ti mover ejdene?

D.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A THING (WHAT)
 1.  Kut esar su sa tab?  Fos esar tute.
 2.  Kut esar en tui domat?
 3.  Kut esar en sa kac?
 4.  Kuten ravar tui tadik?
 5.  Kut esar en tui hus?
 6.  Su kut esar sa foso.
 7.  En kut esar sa usel?
 8.  Ibe kuto ti mover ku mui patik?
 9.  Ja kuto ti kurer ejdene?
10.  Ku kut canezar tui juni velik?
11.  Ibe kuto ti esar zufi?

E.  QUESTIONS TO ANSWER WITH THE NAME OF A PLACE (WHERE?)
 1.  Kute esar tui domat?  Mui domat esar en sa hus.
 2.  Kute esar sa kip?  Sa kip esar engus ta hus.
 3.  Kute ti cezer ejdene?
 4.  Kute ti serkomer?
 5.  Kute esar sa jandi tab?
 6.  Kute esar sa uselo?
 7.  Kute esar sa uselkac?
 8.  Kute esar tui dadin?
 9.  Kute komar sa kan?
10.  Kute tigar tui kim?
11.  Kute tui kuzin cezer sole?
12.  Kute ni sidar?